1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’na İlişkin Açıklamalar

Ulus kent merkezine ilişkin  Arkeolojik ve Kentsel Sit Alanları ile Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıkları Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun 12.4.1980 gün ve A-2167 sayılı kararı ile belirlenmiştir. 

Söz konusu karar ile Ulus yöresinde kimi alanlar Sit Alanı ilan edilmiş ve alana ait koruma planının elde edilmesi için yarışma çıkarılmıştır. 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nın yapımı birinci gelen ekip tarafından yüklenilmiş ve Sayın Raci Bademli’nin yönetiminde hazırlanan plan Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 10.11.1989 gün ve 954 sayılı, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi’nin l5.01.1990 gün ve 33 sayılı kararları ile onaylanmıştır. Onaylı Plan’ın ana özellikleri aşağıda özetlenmektedir:

 

o   2. Derece Kentsel Sit Alanı sınırı 1. Derece Kentsel Sit Alanı” ile “Arkeolojik Sit Alanını da kapsayacak şekilde plan sınırlarına kadar genişletilmiş, tüm planlama alanı 2. Derece Kentsel Sit Alanı statüsüne alınmıştır.

o   1/5000 ölçekli Bölge Kat Nizamı Planı yürürlükten kalkmıştır.

o   1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı alışılmışın ötesinde ayrıntılar içermesine karşılık, bir “uygulama planı” olarak değil, bir “çerçeve plan” olarak tanımlanmıştır.

o   Bu çerçeve Plana bağlı olarak “1/500 ölçekli İmar Uygulama Planları” yapılana kadar aşağıdaki süreç geçerli kılınmıştır:

 

Niteliği ve büyüklüğü ne olursa olsun gündeme gelen her parsel için çap alındıktan sonra, söz konusu parsel ve mücavir parsellerdeki mevcut yapılaşma durumunu, saçak kotlarını, tabii zemin ve teşekkül etmiş yol kotlarını, mevcut cephe ve mimari özellikleri ile peyzaj ögeleri vb. gösteren 1/500 (gerektiğinde 1/200) bir halihazır “Çevre Tesbit ve Değerlendirme Çalışması”  ile söz konusu parsel için düşünülen yapının oturuşunu, saçak kotunu, cephe düzenini, malzeme kullanım özelliklerini, çevre düzenlemesini ve çevre ilişkilerini gösteren 1/500 (gerektiğinde 1/200) “Vaziyet Planı Önerisi” hazırlanarak “Ön İzin” için ilgili Belediye’ye başvurulacak; daha sonra “Ön İzin”de belirlenen esaslar doğrultusunda hazırlanacak mimarlık, mühendislik ve peyzaj uygulama projeleri Ankara Koruma Kurulu’nun onayından geçirilerek, inşaat izni için sunulacaktır.

 

o   Kale görünümünü korumak amacıyla; tabii zemin kotu 900.00 m ve daha fazla olan iki katın üzerindeki yapılaşmalarda saçak kotunun 915.00 m sınırını aşmaması esası getirilmiş, tabii zemin kotu 915.00 m ve üstünde olan parsellerde yapılacak uygulamalarda saçak kotunun 6.50 m’yi aşamayacağı hükme bağlanmıştır.

 

o   Planlamada Program Alanı kavramı getirilerek yapılacak uygulamaların koşulları tanımlanmıştır. Koruma, Koruma Ağırlıklı Islah ve Yenileme Ağırlıklı Islah program alanlarında:

·          Mülkiyet

·          Yapılaşma (Korunacak, Doygun, Yeni Yapı)

·          İşlevlendirme

·          Ulaşım, Dolaşım, Otopark

·          Altyapı

·          Çevre Düzenleme, Peyzaj, Kent Mobilyası

·          Projelendirme - Uygulama

 

Süreçlerinin tanımları yapılmıştır. Gene bu bağlamda Yapılaşmada Korunacak Yapı, Doygun Yapı ve Yeni yapı kavramları getirilerek her parseldeki uygulamanın niteliği belirlenmiş, bir çok durumda parsellerin birleştirimesi özendirilerek, korunacak yapı sahiplerine de imar hakkı sağlanmıştır.

 

o   Kamu Proje Alanı kavramı getirilerek 11 farklı proje tanımlanmıştır. Kamu Proje Alanı: “Genellikle kamu mülkiyetinde (özel ise kamulaştırılmalıdır) bulunan bu alanlar, kente yeni bir imaj kazandırmak, içinde bulunduğu bölgenin yeniden yapılanmasını sağlamak ve kamu yararını maksimize etmek gibi amaçlarla, yapılaşma ve dış mekan düzenlemeleri ile işlevsel dönüşümleri de içeren proje paketleri olarak tanımlanmıştır.

 

 

1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı rahmetli Raci Bademli denetiminde yürütülmüş ve planlama çalışmasına  ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nin tüm bölümlerinden katılan öğrenci ve öğretim elemanları ile birlikte tamamlanmıştır. Bu plan ekte sunduğum Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi 14.01.2005 gün ve 210 sayılı iptal kararına karşın kanımca halen yürürlüktedir.

 

Bildiğiniz gibi planlama uzun soluklu bir süreçtir. Raci Bademli bu süreci de tanımlamış ve yapısal bir anlayışla ele alınan planlama yaklaşımı içinde tanımlanan tüm proje alanlarında ve her parseli ilgilendiren uygulamalarda ve değişiklik önerilerinde bir dosya hazırlanması gereğini ve bu dosyanın karşılıklı etkileşim içinde değerlendirilmesini koşul olarak koymuştur.

 

Planın öngördüğü projelere bağlı olarak her proje alanında problem mimari ve kentsel tasarım ölçeğinde yeniden ele alınmış ve gerekiyorsa planda değişiklikler yapılmış, üniversitelerde kuramı yapılan katılım ve yönetişim pratiğe aktarılmıştır. Hacıbayram çevresi, Keklik Sokak, Saraçlar bu bağlamda yapılmış uygulamalardır. Bademli’nin ölümünden sonra onun adına hem müelliflik, hem de hakemlik görevi bana önerilmiş ve bu bağlamda Büyükşehir ve Altındağ Belediyesi plancıları ile Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu arasındaki karşılıklı etkileşim süreci sürdürülmüştür. Projede tanımlanan kimi uygulamaların (parselasyon planları) sonuçları ise yeni alınmaktadır.

 

Bu bağlamda, parsel ölçeğindeki plan önerileri değerlendirilmiş, yapılan parselasyon planları irdelenmiş, müellifi ODTÜ ekibi olan Keklik Sokağın devamındaki proje alanının gene ODTÜ ekibi tarafından projelerinin revize edilmesi süreci sağlanmıştır. Modern Çarşı’nın Hal ile birlikte ele alınmasına, kimi eleştirilere karşın, yarışma yapılması koşuluyla tarafımca olumlu bakılmıştır.

 

Son aldığım habere göre ise, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi 14.01.2005 gün ve 210 sayılı kararı ile /1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nın kapsadığı alanı da  kapsayan bir bölgedeki tüm planları iptal etmiş ve “Ulus Tarihi ve Kültürel Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı" diye bir bölge tanımlamıştır. Aynı kararda Hal ve Modern Çarşı’yı kapsayan 6 numaralı Kamu Proje Alanı (KPA6) ayrıca belirtilerek iptal edilmektedir.

 

Usul açısından bir yönetimin plan iptal etmek diye bir yetkisi olduğuna inanmıyorum. Bu hukuksuzluk demektir. Ancak yeni bir plan eskisinin yerine geçebilir. Bu planın da onaylanmasında kanıma göre yetkili kurum Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’dur.

 

Bu bağlamda bu Kurulun yapısını değiştirmek üzere girişimlerin olduğu basına da yansımıştır. Gene bildiğim kadarıyla örneğin Hergelen Meydanında spekülatif gökdelen önerileri geliştirilmekte, Hal ve Modern Çarşı’nın yerine 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nda belirlenen kullanım ve yoğunluklardan farklı projeler geliştirilmek istenmektedir.

 

Bu konular henüz belirginleşmemiştir. İptal kararı ise henüz Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından karara bağlanmamıştır. Ancak burada önemli bir meseleye dikkatinizi çekerim. 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nin onlarca öğrencisi ve öğretim elemanı tarafından ortak olarak üretilmiştir. Bir Belediye Başkanı’nın yasal zemini de olan bir planı “ben bunu iptal ediyorum” deme hakkı hiç bir katılımcı ya da yönetişimci planlama modelinde bulunmadığı gibi, genelde ahlâk ve özelde meslek ahlâkı içinde de yer almamaktadır ve tümüyle hukuka aykırıdır. Yönetimler hukuksuzluk yaratamazlar. Bir planı ancak yargı organı; planlama ve şehircilik ilkelerine, mevzuata ve kamu yararına aykırı bulursa iptal edebilir.

 

Son dönemde kamuoyunda yoğun bir tartışma ortamı bulan Ulus yöresine ilişkin düşünceler kararlar, karşı tavırlar kanımca tek bir noktada odaklanmalıdır. Mimarlık toplumu yıkılacağı savlanan kimi yapılara ilgi duymakta, konuyu bunlarla sınırlamaktadır. Örneğin kanımca halen geçerliliğini koruyan 1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’nda Şehir Çarşısı ve Kültür Merkezi olarak dönüştürlmesi önerilen Hal Binası’nın (Modern Çarşı da bu alana eklenmiştir) korunmasına kadar inilmektedir. Kanımca burada savunulması gereken öncelikle  1/1000 ölçekli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı’dır. Yıkılacağı savlanan tüm binaların yasal temeli de bu plan ile korunmaktadır.

 

Yukarda özetlediğim görüşler çeçevesinde Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar Daire Başkanlığı ile Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na 27.02.2005 günü ilettiğim yazı da kamuoyuna sunulmaktadır.

 

Doç.Dr. Baykan Günay

Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı Yöneticisi ve Müellifi