“KENTİN KAYBOLAN İZLERİ”

KONUŞMACI: Emre MADRAN

06 EKİM 2004

Ankara'nın üçüncü planını yapan meşhur Raşit Uybadin’in evi, Ankara İl Bayındırlık Müdürlüğü. Bugün Kızılay’daki gökdelenin olduğu yer, gökdelen bunun yerine yapılmış. Bu binadan 3 tane var. İkincisi, Kızılay’dan Demirtepe’ye doğru giderken eski Macaristan Sefareti, bugün kebapçıdır. Bir de onun karşısında Tapu Kadastro Bölge Müdürlüğü binası var. Tapu Kadastroya sonra bir kütle eklemişlerdir, ama Macar Sefareti bunun aynısıdır. Bugün bu yapı mevcut değildir. “Uybadin’in hatırına kalsaydı” diye insan düşünüyor. Çok önemli bizim yaşamımızda; Ankara'nın üçüncü planını yapmış. Aslında o üçüncü plan hâlâ biraz yürürlüktedir. Daha sonra Devlet Su İşleri’nin ilk genel müdürlük binası olarak ismi geçer. Devlet  Su İşleri Genel Müdürlüğü ilk defa -kaynaklar öyle söylüyor- bu yapıyı kullanmış.

Son binamız Kızılay. İlk olarak “Kızılay binası mimari olarak belli bir modern üslubun göstergesidir” derler; düşey hatlarıyla. İkincisi buraya adını vermiştir. Bir ara, 1960’larda Hürriyet Meydanı diye bir isim verilmeye kalkıldı ve kimse bilemedi, herkes birbirine soruyordu “Hürriyet Meydanı nerede?” diye. Vazgeçtiler ve Kızılay Meydanı adına devam ettiler. Üçüncüsü de çok önemli bir kurumun temsil edildiği yapıdır.

Efendim, Kızılay binası evvela Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından korunması gerekli eski eser -o zaman adı eski eserdi- olarak tescil edildi. Kurul, büyük bir heyecanla tescil etti ve  sanırım ilk 5-10 bina içerisindedir erken cumhuriyet döneminin tescil anlayışıyla. Sonra, 1974-75 yıllarında (ben o zaman Yüksek Kurulda çömez raportör olarak çalışıyordum) Ankara'dan İstanbul’a dosya taşıyoruz, kurul başkanımız rahmetli Orhan Alsaç. Aklınıza gelen ne kadar sayın büyüğümüz varsa, rahmetli Söylemezoğlu, rahmetli Bahadır Alkım, Sedat Akyelden, Akurgal, Doğan Kuban  hocamız, icazet aldığımız, ağzının içine  baktığımız bütün hocalarımız Yüksek Kurul üyesi. Bir toplantıda bizden Kızılay’la ilgili dosya hazırlamamız istendi. Dedik: “Herhalde onarım falan olacak, Yüksek Kuruldan izin alacağız.” Aslında vardı, ama biz bir daha hazırladık dosyayı. Yüksek Kurula gitti ve Yüksek Kuruldan akşamüstü saatlerinde Kızılay binasının rölövelerinin alınarak, fotoğraflarının ayrıntılı olarak çekilip yıkılabileceğinin kararı çıktı.

Rahmetlilerin kemiklerini sızlatmayayım, ama nasıl bir şeyler döndüğünü hâlâ bilmek mümkün değil. 2 saat içerisinde bu yapının yıkım kararı çıkmıştır ve biz böyle ağzımız açık Sedat Akyelden’e baktık, Kemali hocaya baktık, “Herhalde bir yanlışlık var biz yanlış duyduk” dedik ve 2-3 ay sonra bu yapı yıkıldı. Bunu devlet yıkmıştır. Devlet bunu evvela tescil etmiştir, sonra hangi kaygıyla bilinmez yıkmıştır. Kızılay demiş ki “kaynağa ihtiyacımız var; rant tesisi yapacağız.” Beyler şart mıdır? Başka kaynak arayın. Bu hepimizin mirasıydı.