Filyos Ateş Tuğla Fabrikası,  mevzuata ve kamu yararına aykırı biçimde yıkıldı

Filyos Ateş Tuğla Fabrikası endüstri mirasıdır, yürütmeyi durdurma davası açtık

Mimarlar Odası Ankara Şubesi, erken Cumhuriyet dönemi yapılarından olan Filyos Ateş Tuğla Fabrikası'nın, resmi yazışmalar devam ederken mevzuata aykırı biçimde yıkıldığını bildirdi.

Konuya ilişkin açıklama yapan Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Derya Başyılmaz, “Filyos Ateş Tuğla Fabrikası endüstri mirasıdır. Fabrikanın korunması için resmi kurumlara başvurularda bulunmuştuk. Önce Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvuru yaptık. Endüstri mirası fabrika ve endüstriyel arkeolojik SİT değeri niteliği taşıyan fabrika alanları için kurul kararlarını talep ettik. Koruma kurulu kararları tarafımıza göndermedi. Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na bu nedenle dava açtık.  Koruma kurulu, bilgi edinme davasını kazanmamıza rağmen, mevzuata aykırı biçimde kararları yine tarafımıza iletmedi.  Bu süreçte uzun süredir titizlikle takip ettiğimiz fabrikanın mevzuata ve kamu yararına aykırı biçimde yıkımına başlandı. Haricen elde ettiğimiz, Filyos Ateş Fabrikası içinde yer alan yapıların 2863 sayılı Kanunun 6.maddesindeki nitelikleri taşımadığı ve yıkılmasına, sökülmesinde sakınca olmadığına yönelik karar verilen 7263 ve 8381 sayılı koruma kurulu kararlarını yargıya taşıdık.  Kurul kararlarının iptali ve akabinde acilen yıkımın durdurulması için Zonguldak Nöbetçi İdare Mahkemesi’nde dava açtık. Bilim ve teknikten aldığımız güçle Başkent’te ve hinterlandımızdaki illerde kültürel mirasımıza sahip çıkmaya devam edeceğiz, sürecin peşini bırakmıyoruz” dedi.

Arkeolojik SİT değeri bulunan fabrika alanının imara açılacağı iddiaları gündemde

Başyılmaz şunları söyledi:

“Bir haftalık bir süreç içinde fabrika apar topar yıkıldı. Gelecek kuşaklara aktarılması gereken fabrikayı korumak Kültür Bakanlığı’nın asli göreviydi. Ancak gerekli özen ve önem gösterilmediği gibi başvurumuzun ardından yıkım işlemleri hızlandırıldı. Öte yandan arkeolojik SİT değeri bulunan 33 dönüm fabrika arazisinin imara açılacağına ilişkin iddialar gündeme geldi.  Karabük Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu’nun yıllar içinde, SİT alanı derecesinin 1’den 2’ye, bazı yerlerde 3’e düşürmüş olması, bu iddiaları daha da güçlendiriyor.  Tüm bu gelişmeleri üzüntüyle takip ediyoruz.

Yıkım işlemi acilen durdurulmalıdır, fabrika mutlak korunması gereken endüstri mirasıdır

Başyılmaz, “Yıkım işlemi acilen durdurulmalıdır. Erken Cumhuriyet döneminin önemli sanayi tesislerinden biri olan Ateş Tuğla Fabrikası, Filyos’un ekonomik, sosyal gelişiminde büyük rol oynamış, uzun yıllar Çaycuma’nın en önemli sanayi tesisi olarak üretim yapmıştır. Cumhuriyetin kalkınma hamlesine çok yönlü hizmetlerde bulunan fabrika, bir Kamu İktisadi Teşebbüsü olarak, kamu elinde bulunan tüm demir çelik, cam ve çimento fabrikaları; dökümhaneler, rafineriler ve enerji santralleri gibi tesislerin temel girdilerinden biri olan ateş tuğlası ihtiyaçlarını karşılamak suretiyle sürdürülebilirliklerine önemli katkılar sunmuştur.  Filyos Ateş Fabrikası, kent belleğindeki yeri, kentin ekonomik sosyal gelişimine yaptığı hizmet, mimari özellikleri, ve Cumhuriyet dönemi eseri olması nedeniyle  mutlak korunması gereken endüstri mirasıdır.

Başvuru sürecimizde yargı kararları yok sayıldı

Fabrika alanının Tios Antik Kenti ile endüstriyel arkeolojik SİT değeri taşıdığını da  vurgulayan Başyılmaz, yaşanan süreci şöyle özetledi:

“Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak erken Cumhuriyet dönemi yapılarından olan Filyos Ateş Tuğla Fabrikası'nın yıkımının acilen durdurulması için resmi kurumlara başvuru yapmıştık. Önce  Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvurmuş, fabrikanın koruma statüsünü sorgulamış ve Bilgi Edinme Kanunu kapsamında ilgili belgelerin şubeye gönderilmesini istemiştik. Kurulun ilgili kararları göndermemesi üzerine bilgi edinme davası açtık ve  bu davayı kazandık. Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu mevzuata ve hukuk aykırı davranarak mahkeme kararına rağmen kurul kararlarını tarafımıza iletmedi.  Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak fabrikanın yıkılacağı iddialar gündeme gelince, sürecin peşini bırakmadık ve ilgili kurul kararlarını haricen elde ettik. Haricen elde edilen, 7263 ve 8381 sayılı koruma kurulu kararlarında ne yazık ki, Filyos Ateş Fabrikası içinde yer alan yapıların 2863 sayılı Kanunun 6.maddesindeki nitelikleri taşımadığı, yıkılmasına ve sökülmesinde sakınca olmadığına yönelik karar verildiğini gördük. Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak acilen harekete geçerek, Filyos Ateş Tuğla Fabrikası yapılarının 2863 sayılı Kanunun 6.maddesindeki nitelikleri taşımadığı ve yıkılmasına, sökülmesinde sakınca olmadığına ilişkin Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun 26.07.2023 tarih ve 8381 sayılı kararı ile Filyos Ateş Tuğla Fabrikası’nın içinde yer alan yapıların 2863 sayılı Kanunun 6.maddesinde belirtilen nitelikleri taşımadığına ilişkin Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun 24.11.2021 tarih ve 7236 sayılı kararının iptal edilmesi için 02.09.2025 tarihinde dava açtık.

 Dava süreci devam ederken taşınmaz kültür varlığı niteliği taşıyan Zonguldak ili, Çaycuma ilçesi Filyos Beldesi Öteyüz Mahallesi üçüncü derece arkeolojik sit alanı olan 273 ada 1 parselde bulunan Filyos Ateş Tuğla Fabrikası yapılarının yıkımına başlandı.  Bunun üzerine Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun 26.07.2023 tarih ve 8381 sayılı kararı ile Filyos Ateş Tuğla Fabrikasının içinde yer alan yapıların 2863 sayılı Kanunun 6.maddesinde belirtilen nitelikleri taşımadığına ilişkin Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun 24.11.2021 tarih ve 7236 sayılı kararının yürütmesinin durdurulmasına takiben iptaline karar verilmesi talebiyle, Zonguldak Nöbetçi İdare Mahkemesi’nde dava açtık. Süreci titizlikle takip etmeyi sürdürüyoruz.”

TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Basın Birimi