DEVRİMCİ MİMAR OSCAR NIEMEYER’İ KAYBETTİK

Ünlü Brezilyalı mimar Oscar Niemeyer 5 Aralık 2012 tarihinde, 104 yaşında hayata veda etti.  15 Aralık 1907 yılında Rio de Janerio’da doğan Niemeyer, yaklaşık 1 ay önce rahatsızlanarak hastaneye kaldırılmıştı.

Mimaride modern dönemin Picasso’su olarak anılan Niemeyer, ülkesinde ve yurtdışında birçok sembol yapıya imza atmıştır.

1936 yılında mimarlık kariyerine başlayan ve yakın zamana kadar mesleğini sürdüren Oscar Niemeyer'in mimari tarzı, zaman içinde yer yer değişiklikler göstermiş olsa da, en önemli özelliği dökme betonu son derece yaratıcı ve farklı biçimlerde kullanmasıdır. 

Gençlik yıllarından beri komünist ideolojiyi benimseyen ve 1945 yılından beri Brezilya Komünist Partisi’ne üye olan Oscar Niemeyer, 1964 yılında gerçekleşen askeri darbeden sonra, siyasi görüşlerinden dolayı 1985 yılına kadar yurtdışında yaşamıştır. Bu dönemde daha çok Brezilya dışında tasarımlar gerçekleştiren mimar, ülkesine dönüşünden sonra hem yurtiçi hem de yurtdışında çalışmalarına devam etmiştir. Birçok ulusal ve uluslararası ödülün de sahibi olan Niemeyer, 1988’de mimarlığın Nobel’i olarak nitelendirilen Pritzker ödülünü almıştı.

Kendisi ile yapılan söyleyişilerde sık sık betonun mimari tasarımlarında önemine dikkati çeken Oscar Niemeyer, genelde yapının betonarme taşıyıcı sistemi bittiğinde tasarımının da tamamlandığını belirtmiştir. Le Corbusier ile birlikte dökme betonun modern mimarlıkta yaratıcı bir şekilde kullanılmasının en önemli öncülerindendir.

Oscar Niemeyer'in ilk dönem tasarımlarında Le Corbusier'in etkilerini son derece belirgindir, ancak zaman içinde mimar kendi tarzını oluşturmuştur. Betonun estetik bir şekilde kullanılması bir yana bırakılırsa, bu mimari tarzın en dikkat çeken unsuru hafif görünen eğrisel formların oluşturduğu mekânların o güne kadar modern mimaride görülmemiş mimari biçimleri oluşmasıdır. Oscar Niemeyer, tasarımlarında kullandığı eğriler hakkında şöyle demiştir:

“Doksan derecelik bir açı beni etkilemez; insanoğlu tarafından yaratılmış dümdüz, katı ve değişime açık olmayan şeyler de ilgimi çekmez. Beni esas etkileyen özgür ve hassas eğrilerdir; bu eğrileri ülkemin dağlarında, hızla akan akarsularında, denizin dalgasında, sevilen kadının vücudunda bulabilirsiniz. Eğrilerden oluşur tüm evren, Einstein'in eğrisel evreni…”

Dökme betonun eğrisel formlar veya kabuk şeklinde kullanılmasıyla ve de buna düz çizgisel kütlelerin eklenmesiyle Oscar Niemeyer pek çok çarpıcı form oluşturmuştur. Kabuk şeklini sık sık kullanan mimarın Brasilia şehrindeki tasarımları arasında en tanınmış olanı Brezilya Ulusal Kongre Binasıdır. Her ne kadar düz çizgiler kullanmayı Pampulha’daki projelerinde bırakmaya başlamışsa da Niemeyer’in mimari kariyerinde Brasilia şehrinin tasarımı bir dönüm noktası olmuştur. Dönemin devlet başkanı Juscelino Kubitschek öncülüğünde Brasilia şehrinin önemli binaların çoğunluğunu tasarlaması Niemeyer’e bu bağlamda sayısız mimari deney yapma fırsatını vermiştir.  Bu dönemde ortaya çıkan yapıların birçoğu modern mimarinin önemli örneklerinden olmuşlardır. Niemeyer bir makalesinde mimari tarzının gelişmesini şu şekilde özetler:

“Mimarlık kariyerimi beş farklı döneme ayırabilirim: İlk dönem Pampulha’da yaptığım çalışmalar, sonra Pampulha ile Brasilia arasındaki dönem, Brasilia’da tasarladıklarım, sonra yurtdışındaki çalışmalarım ve en son olarak da günümüze kadarki çalışmalarım. [….] Mimarlık dünyasına etkisi olan hiçbir çalışma veya mimarlık stili hakkında bir mimar olarak görüşlerimi belirtmedim. Bugün geçmişe ve tasarladığım eserlere baktığım zaman bunun nedenini daha iyi anlıyorum. Yukarıda bahsettiğin beş dönemin tamamının ortak özelliği hiç şüphesiz ki bünyesinde isyankarlığı barındırmasıdır.”